Kwart van de werknemers is ooit tijdens zijn loopbaan gepest

Pesten is een moeilijk probleem om aan te kaarten op het werk, zegt gezondheidspsycholoog Cokkie Verschuren, bezig met een promotieonderzoek op het gebied van sociale veiligheid. ‘Bijna altijd gebeurt het subtiel. Pesten gaat ook vaak om de dingen die mensen níét doen. Iemand niet uitnodigen voor een vergadering of borrel, niet met iemand praten tijdens de lunch. Probeer dat maar eens hard te maken.’

In een enquete van het ministerie van Sociale Zaken zegt 26% van de werknemers ‘ooit’ in zijn loopbaan te zijn gepest. In de Nationale Enquete Arbeidsomstandigheden van onderzoeksbureau TNO werd in 2014 aan 38.000 werkenden gevraagd of zij het afgelopen jaar werden gepest door leidinggevenden of collega’s. ‘Ja, een enkele keer’, zei 6,6 procent van de ondervraagden. Bij 0,8 procent gebeurde het vaak.

Volgens Verschuren komt pestgedrag vaak voort uit een situatie waarin mensen een bepaalde onrechtvaardigheid ervaren. ‘Mensen willen de dingen graag eerlijk verdeeld zien. Is dat voor hun gevoel niet zo – ik verdien veel minder, ik krijg altijd de moeilijkste klas – dan is een reactie daarop om dat af te reageren op een collega.’
Pesters zijn doorgaans niet bewust bezig een ander te beschadigen, zegt Verschuren. ‘Ze hebben vooral oog voor het bereiken van hun eigen doel. Ze willen bijvoorbeeld belangrijker lijken in de groep. Intussen hebben ze niet door wat hun gedrag voor het slachtoffer betekent.’

Er zijn bepaalde persoonskenmerken die bij slachtoffers en daders van pesten vaker voorkomen. ‘Het interessante is dat zowel daders als slachtoffers meer dan gemiddeld angstig zijn’, zegt Verschuren. Ook lijken er in onderzoek aanwijzingen dat pestslachtoffers vaak cognitief vaardiger en zorgvuldiger zijn. Volgens de Canadese pestonderzoeker Sandy Hershcovis duidt dat erop dat pesten mogelijk een manier is om goed presterende collega’s te straffen, om hen zo te dwingen de lat voor de rest minder hoog te leggen.
 
‘Pesten komt vooral voor in werksituaties waarin de cultuur gericht is op straffen’
 
Maar meer dan door persoonskenmerken, wordt pestgedrag bepaald door een ongunstige organisatiecultuur, zegt Verschuren. Ze krijgt daarin bijval van Marius Rietdijk, wetenschappelijk directeur bij Adriba, een onderzoeksinstituut van de Vrije Universiteit op het gebied van gedragsverandering.

'Je ziet dat pesten vooral voorkomt in werksituaties waarin de cultuur is gericht op straffen in plaats van belonen. Ook wordt meer gepest als werknemers het gevoel hebben dat ze weinig controle hebben over hun omgeving of hun werkzaamheden, bijvoorbeeld omdat er veel regeltjes zijn en er weinig ruimte is voor eigen initiatief. Mensen zoeken dan naar andere manieren om die controle te kunnen uitoefenen. Pesten is er daar een van.'

Bron: De Volkskrant 12-09-2015