Door: Ykje Vriesinga
Bevlogenheid
Hard werken hoort nu eenmaal bij veel banen. Het gaat erom dat je voldoende energie hebt om de druk aan te kunnen.
Op zijn vijfde vlucht die dag, nummer 372 naar Oklahoma City, besluit de Amerikaanse steward David Holmes van Southwest Airlines de oersaaie veiligheidsinstructies niet nóg een keer plichtsgetrouw op te dreunen. „We gaan de boel een beetje opschudden”, zegt hij. Holmes vraagt de verbaasde passagiers om mee te klappen op zijn ritme. Dan begint hij de instructies enthousiast te rappen.
Hoogleraar arbeidspsychologie Wilmar Schaufeli laat het internetfilmpje van the rapping flight attendant vaak zien tijdens lezingen en colleges over bevlogenheid in het werk. „Die steward maakt zijn werk zo interessant mogelijk. De passagiers letten opeens op, dus hij dient ook nog eens het belang van zijn baas.”
Bevlogen zijn in je werk is niet zomaar een leuk extraatje. Het is de perfecte preventie tegen burn-out, vertelt de 63-jarige Schaufeli tijdens een gesprek op de Universiteit Utrecht, waar hij doceert. Sinds drie jaar heeft hij daarnaast ook een aanstelling in Leuven – die afwisseling is zijn eigen recept om bevlogen te blijven.
Nederlanders zijn de meest bevlogen werknemers van Europa, blijkt uit recent onderzoek van Schaufeli, die geldt als internationaal expert op dit relatief nieuwe onderzoeksterrein. Bijna 19 procent van de Nederlanders is „zeer bevlogen” op het werk, vergeleken met een gemiddelde van 11 procent in de EU.
Maar wat is bevlogenheid precies? „Eigenlijk is één woord niet genoeg om het te beschrijven”, zegt Schaufeli. „Bevlogenheid draait om drie dingen: iemand bruist van de energie, is toegewijd aan het werk én gaat helemaal op in zijn of haar bezigheden.”
Bevlogenheid is daarmee de tegenpool van een burn-out: je voelt je uitgeput, verliest interesse in je taken en gaat denken dat je slecht presteert – wat na een tijdje vaak daadwerkelijk zo is. Ieder jaar ontwikkelt zo’n 6 procent van de werkende Nederlanders serieuze burn-outklachten. De symptomen duren gemiddeld 2,5 jaar.
Om meteen een misverstand uit de weg te ruimen: het is niet zo dat je van bevlogenheid gemakkelijk doorschiet in een burn-out. Hard werken op zich is namelijk niet het probleem, zegt Schaufeli. Het gaat er om dat er genoeg „energiebronnen” beschikbaar zijn, vanuit jezelf maar vooral vanuit je organisatie, dat je het harde werk aankunt. Iets simpels als waardering krijgen voor je werk maakt al een groot verschil.
Schaufeli deed hiervoor jarenlang onderzoek naar burn-out. Hij raakte toen geïntrigeerd door de observatie dat mensen die opgebrand raken collega’s hebben die onder dezelfde druk vrolijk overeind blijven. Wat valt er van die tweede groep te leren? En van organisaties waar weinig uitval is?
„Ik dacht dat ik iets nieuws te pakken had”, lacht Schaufeli over die tijd, eind jaren negentig. „Bleek er net een hele stroming te zijn opgekomen die zich bezighoudt met dit soort vragen: de positieve psychologie.” Deze beweging richt zich niet zozeer op het analyseren van problemen, maar op het onderzoeken en bevorderen van beschermende eigenschappen, zoals vitaliteit en doorzettingsvermogen.
Stress is niet het probleem
Voor het vergroten van de bevlogenheid op het werk – en daarmee dus ook het beperken van burn-outs – ziet Schaufeli weinig in het elimineren van stress. Vaak is dat simpelweg niet mogelijk, zegt hij: „Leraren zullen altijd te maken hebben met vervelende leerlingen, en politieagenten met brutale burgers. De vraag is of je de veerkracht hebt om dat op te vangen.”
Bovendien is een beetje werkdruk ook goed. Anders dreigt een ander gevaar: verveling. Cruciaal is de context waarin iemand werkt. Schaufeli en andere onderzoekers hebben inmiddels ruim twintig factoren in kaart gebracht die bevlogenheid bevorderen. Die vallen samen te vatten in drie overkoepelende categorieën: een goede sfeer, ruimte voor inspraak en mogelijkheden voor groei.
Hoe kan een organisatie de bevlogenheid vergroten? De eerste stap is om teams en afdelingen door te lichten op factoren die energie geven en factoren die energie vreten. Daarna is het een kwestie van verbeteringen doorvoeren én volhouden.
Er valt veel te winnen met het aanwakkeren van de energiebronnen, zegt Schaufeli: gezonde werknemers, tevreden klanten en een hogere omzet. „Arbeid is vaak de duurste factor in organisaties. Als je daar meer uithaalt, heeft dat een financieel effect.”
Soms vallen er zelfs levens mee te redden, vertelt de arbeidspsycholoog. „We hebben onderzoek gedaan op intensive cares in Europa. In de ziekenhuizen waar de verpleegsters sterker betrokken waren bij hun werk, bleken meer patiënten te overleven.”
Het is trouwens geen toeval dat uitgerekend steward Holmes van Southwest Airlines in rappen uitbarstte. De Amerikaanse luchtvaartmaatschappij geeft haar werknemers veel autonomie, één van de wetenschappelijk bewezen energiebronnen. Er zijn ook stewardessen die de instructies hebben omgebouwd tot een comedy sketch of een countryliedje.
Bron:
NRC 10-04-2017
